Historia ceramiki: Od tradycji do nowoczesnych rozwiązań

Zbliżając do ust kubek z poranną kawą najczęściej nie mamy pojęcia, jak długa historia za nim stoi. Ceramika należy do najstarszych sztuk uprawianych przez ludzkość. W ciągu całych tysiącleci rozwinęła się w licznych formach – od naczyń, przez płytki ścienne i podłogowe, dekoracje i biżuterię, aż po elementy potrzebne w pewnych procesach technologicznych. W szerokim rozumieniu do ceramiki zaliczamy bowiem każdy produkt końcowy wypalania gliny. Stąd też wzięła się jej nazwa – od greckiego keramos, czyli ziemia. Poznaj fascynującą historię ceramiki w pigułce.

Prehistoria ceramiki – najstarszej sztuki użytkowej

Ceramika pojawiła się w paleolicie. Najstarsze datowane wyroby liczą 20 tys. lat, ale bardzo możliwe, że ludzkość posiadła sztukę wypalania gliny jeszcze wcześniej. Do polski umiejętność ta zawędrowała później – jakieś 9 tys. lat temu.

Pierwsze wyroby ceramiczne miały wartość użytkową. Nieporadnie ulepione garnki i misy znacznie zwiększyły możliwości przygotowania posiłków. Niemal natychmiast zaczęły się na nich pojawiać wzory – od samego początku lubiliśmy upiększać przedmioty, które towarzyszą nam na co dzień.

Daleki Wschód – kolebka sztuki ceramicznej

Za ojczyznę współczesnej ceramiki uznaje się Chiny – kraj, który od samego początku przodował w innowacjach. W tym przypadku zadecydowały prawdopodobnie szczególnie trudne warunki klimatyczne – chłód skłaniał do poszukiwania sposobów efektywnej obróbki termicznej pokarmów a gliny było pod dostatkiem.

Niedługo później ceramika pojawiła się w Japonii. Historycy do dziś spierają się, czy sztuka wypalania gliny zawędrowała tam z Chin, czy też może została odkryta niezależnie. Za tą pierwszą opcją przemawia geograficzna bliskość obu krajów i ożywiona wymiana handlowa między nimi. Mocnym argumentem drugiej strony jest jednak fakt, że japońska ceramika wyrabiana była zupełnie innymi technikami i służyła do przechowywania, nie do gotowania żywności.

Europejskie manufaktury – produkcja masowa

W ciągu kolejnych tysiącleci ceramika zawędrowała na Bliski Wschód, do Afryki a także do Europy. To właśnie na Starym Kontynencie doszło do prawdziwego przełomu w jej wytwarzaniu – w średniowieczu powstały manufaktury, które umożliwiły produkcję masową wyrobów ceramicznych.

Boom na ceramikę zawdzięczamy niemieckiemu wszechstronnemu uczonemu, Ehrenfriedowi Waltherowi von Tschirnhausowi. Legenda głosi, że na przełomie XVI i XVII w. pragnął on opracować metodę wytwarzania złota z metali nieszlachetnych (co było powszechnym marzeniem ówczesnych naukowców). Zamiast złota stworzył jednak pierwszą europejską porcelanę miśnieńską, w której zakochały się królewskie dwory całej Europy. Jej wielkim fanem i kolekcjonerem był m.in. polski król August II Mocny.

Współczesna ceramika – funkcjonalna i ozdobna

Nowoczesna ceramika poszła trzema drogami. W naszych domach znajduje się mnóstwo niedrogich naczyń do codziennego użytku, ale niektórzy lubią także kolekcjonować małe ceramiczne dzieła sztuki. W wielu przypadkach można połączyć oba aspekty i wybierać ceramikę zarówno piękną, jak i funkcjonalną.

Zastosowania ceramiki nie kończą się jednak na kuchni czy witrynce w salonie. Dzięki doskonałym właściwościom mechanicznym i izolacyjnym oraz odporności na czynniki chemiczne i wysokie temperatury, elementy ceramiczne są wykorzystywane w wielu procesach technologicznych (np. do produkcji i przesyłu energii elektrycznej).

Wraz z rozwojem branży gadżetów reklamowych, odkryliśmy jeszcze jedno zastosowanie ceramiki – stanowi ona ciekawy, niedrogi i przydatny prezent dla klientów, który można wręczać z dowolnej okazji. Nie bez powodu kubki reklamowe należą od kilkunastu lat do najpopularniejszych podarunków dla kontrahentów.

Przyszłość ceramiki – technologia i ekologia

Każda branża stara się jak najlepiej przygotować na wyzwania, które czekają ją w przyszłości, jak również skorzystać z możliwości, jakie daje rozwój technologiczny. W przypadku ceramiki pójdziemy prawdopodobnie w dwóch kierunkach.

Pierwszy to zaawansowane metody projektowania i wykonywania za pomocą technologii druku 3D. Drugi wynika z rosnącej świadomości ekologicznej – będziemy poszukiwać alternatywnych, biodegradowalnych materiałów i wykorzystywać do produkcji odnawialne źródła energii.

Wiele zwierząt potrafi wytwarzać proste narzędzia, które następnie wykorzystywane są do obrony czy do zdobywania pożywienia, ale spośród nich tylko człowiek wykształcił w sobie zmysł estetyczny. To dlatego zależy nam, aby użytkowane przez nas przedmioty były nie tylko funkcjonalne, ale również piękne. Ceramika użytkowa zaspokaja obie te potrzeby – wykonane z niej rzeczy cieszą oko i służą konkretnym celom.